نوروفیدبک چیست؟【کاربرد و تاثیر آن】دکتر دهقانی!!
نوروفیدبک چیست؟
نوروفیدبک، به زبان ساده به معنای بررسی تغییر امواج الکتریسیته مغزی، به منظور تنظیم امواج ناهنجار آن، به حالت معمول و هنجار خود است. یعنی با استفاده از بررسی لحظه ای امواج مغز که بر روی مانیتور نمایش داده می شود، کارکردهای نادرست مغز شناسایی شده و با دادن بازخورد عصبی به فرد، نوعی خود تنظیمی را به مغز آموزش می دهند.
نوروفیدبک یک فناوری نو در علم پزشکی بوده که در روانشناسی نیز بسیار کارآمد می باشد. در تکنیک نوروفیدبک بدون استفاده از دارو فقط با بهره مندی از اطلاعات عصبی(امواج مغز) به بیماران مبتلا به اختلالات خاص دستگاه عصبی مرکزی (CNS) فقط با استفاده از ثبت و بررسی امواج الکتریکی و دادن فیدبک ها (بازخورد) به فرد تلاش می کنند که به نوعی خود تنظیمی امواج ناهنجار مغز را با آزمودنی آموزش دهد.
در این تکنیک به صورت معمول از راه صدا یا نمایش یک فیلم یا عکس به فرد و تغییر الکترون های مغزی، عملکرد مغز را با فرم طبیعی آن مقایسه می کنند، که در طول این آزمایش عملکرد مغز در صفحه نمایش به صورت لحظه ای نمایش داده شده و متخصص به بررسی آن می پردازد.
نوروفیدبک تراپی چگونه انجام می‌شود؟
حال که فهمیدیم نوروفیدبک چیست به چگونگی انجام دقیق تر آن می پردازیم، نوروفیدبک تراپی در حالی که خیلی علمی تخیلی به نظر می رسد، بدون درد و بسیار کمتر از آنچه که به نظر می رسد ترسناک است.
خوشبختانه، در بیشتر موارد، فناوری همه کارها را انجام می دهد. تنها کاری که باید انجام دهید این است که بنشینید، استراحت کنید و یک فیلم یا ویدیو تماشا کنید.
همانطور که صفحه نمایش را تماشا می کنید، کامپیوتر با استفاده از حسگرهای کوچکی که روی پوست سر شما قرار می گیرد، خروجی امواج مغزی شما را اندازه گیری می کند. سنسورها به رایانه می گویند که امواج مغزی شما خارج از محدوده مورد نظر هستند.
امواج مغزی بیش از حد بالا نشان دهنده افکار مضطرب هستند. هر بار که امواج مغزی شما بیش از حد بالا می رود، ویدیویی که در حال تماشای آن هستید کم رنگ می شود.
این بازخورد مغز شما را تشویق میکند تا به جای افکار مضطرب، روی ویدیو تمرکز کند. در یک جلسه تمرینی متوسط 30 دقیقه‌ای، صدها بار این اتفاق می‌افتد و به مغز شما زمان می‌دهد تا تمرین کند و بازخوردی را که هنگام تماشای ویدیو دریافت کرده‌اید بهبود ببخشد.
پس از حدود 3 تا 4 هفته از جلسات، مغز یاد می گیرد که “در خطوط باقی بماند” و تعادل را حفظ کند، به شما کمک می کند احساس آرامش بیشتری داشته باشید و بهتر می توانید افکار خود را کنترل کنید.
گفتیم که نوروفیدبک به بیمار کمک می کند امواج ناهنجار مغز را کنترل و به حالت فرم طبیعی خود در بی آورد، حال این کار با اندازه گیری امواج الکترود های خاص مغزی که توسط اتصال حسگرهای الکتریکی به سر و انگشت بیمار است، استخراج شده و مورد بررسی درمانگر یا متخصص قرار می گیرد.
متخصص در راه درمان بیمار، این امواج دریافت شده از مغز بیمار را گاهاّّ به شکل یک بازی رایانه ای نیز به بیمار نشان می دهد تا بیمار به خوبی تغییر و واکنش مغز خود را نسبت به برخی از حس ها و عوامل بیرونی، به خوبی مشاهده کرده و در راه تقویت یا حل برخی از فرکانس های مغزی به متخصص کمک کند تا عملکرد درمان به صورت مطلوب تر و منظم تر شکل یابد.
بسته به نوع حال بیمار این اطلاعاتی که توسط متخصص مورد هدف و بررسی قرار می گیرد فرق می کند.
به عنوان مثال فردی که با موضوع رفع استرس به متخصص مراجعه کرده است، امواج مورد بررسی آن یا نحوه آزمایش و بررسی آن بیمار با فردی که با موضوع بی خوابی به آن متخصص مراجعه کرده است فرق دارد.
در مورد اولی(استرس) پزشک در طول جلسه بیمار را تشویق به حفظ آرامش خود کرده و آزمایش های صورت گرفته از آن با مورد دومی که هوشیاری در آن تقویت می شود؛ نحوه انجام کل طول جلسه فرق داشته است.
آیا نوروفیدبک یک درمان قطعی است؟
در جواب این سوال می توان گفت در این دنیا هیچ درمانی وجود ندارد که قطعی باشد، اما نوروفیدبک با درصد بالایی از درمان بیماری های روان واقعا معجزه میکند! چرا که تصور کنید افسردگی یا حالت هایی مثل استرس یا ترس، که مردم آن ها را حس های درونی و غیرقابل فهم می دانند.
یک دکتر یا متخصص با استفاده از دستگاه نوروفیدبک به عوامل حسای های درونی (مغز) شما پی برده و در راه کمک به اصلاح آن یا مقابله در شرایط سخت، مثل حفظ آرامش در یک محیط وحشت آور و… اشاره کرد.
در واقع نوروفیدبک اختلال و مشکلات پنهانی ما را که از دیدگاه بسیاری از متخصص ها پنهان است را آشکار کرده و در راه شناسایی و درمان آن کمک فراوان می کند.
چرا نوروفیدبک؟ (درمان امن، بدون استفاده از دارو)
نوروفیدبک در واقع یک روش درمانی کاملا امن برای بسیاری از بیماری ها و اختلالات است، که در این نوع درمان هیچ دارو یا یک روشی که سلامتی شما را تهدید کند وجود ندارد.
اگر چه دارو ها خیلی در بهبود مشکلات ما کمک می کند، اما استفاده مداوم از آن مضر بوده و خیلی از افراد از استفاده این دارو ها به صورت تدریج پرهیز می کنند. حتی حدیث داریم که امام على عليه السلام می فرماید :
شُرْبُ الدَّواءِ لِلْجَسَدِ كَالصّابونِ لِلثَّوبِ، يُنَقّيهِ وَ لكِنْ يُخْلِقُهُ؛
((نوشيدن دارو براى بدن، همانند صابون (پودر شوينده) براى لباس است كه آن راتميز مى كند اما (استفاده مداوم از آن) فرسوده اش هم مى كند))
در این راستا نوروفیدبک بدون استفاده از دارو به درمان مشکلات شما می پردازد، اما لازم به ذکر است که در برخی موارد (بستگی به شرایط حال فرد) ترکیب نوروفیدبک و دارو در بهبود هرچه سریع تر و کامل تر افراد موثر تر می باشد.
آیا در هنگام شروع نوروفیدبک می توانیم داروی خود را قطع کنیم؟
یکی از ویژگی های خاص نوروفیدبک به انجام و درمان برخی از بیماری ها حتی بدون استفاده از دارو می توان اشاره نمود، این کار را فقط به دستور پزشک و متخصص می توان انجام داد ولی گفتیم که ترکیب به اندازه دارو و نوروفیدبک می تواند سریع تر ما را به نتیجه مطلوب برساند.
نوروفیدبک برای درمان چه موارد و بیماری هایی کاربرد دارد؟
وقتی اسمی از نوروفیدبک به میان می آید اولین مورد از اختلال که به ذهن همه ما می رسد، اختلالات “اوتیسم” می باشد. چرا که نوروفیدبک برای درمان این نوع اختلال بیشترین عملکرد از خود را نشان داده و بسیار در درمان بیماری هایی نظیر بیش فعالی کودکان(بزرگ تر از 6 سال) و بزرگسالان (ADHD) و (ADD) و اوتیسم موفق تر بوده است.
نوروفیدبک برای چه افرادی مناسب است؟
باید توجه کنیم که به نوروفیدبک با این دید نمی توان نگاه کرد که برای چه افرادی مناسب است، چرا که نوروفیدبک را نمی توان به تنهایی یک درمان برای یک سری بیماری های مشخص دید! نوروفیدبک به اصطلاح مشکلات یا ناهنجاری های درونی(مغز) ما را برای متخصص آشکار می سازد.
در این جهت نوروفیدبک به متخصص کمک می کند تا آن اختلال و بیماری هایی که ما از آن با خبر یا بی خبر بودیم را به ما نشان داده و متخصص با بررسی علل این موضوع به تقویت یا اصلاح آن به منظور برگشت مغز به فرم حالت طبیعی خود کمک کند. پس در نتیجه نوروفیدبک عمل آشکار سازی را انجام داده که همین امر موجب می شود نوروفیدبک در بسیاری از بیماری ها به ما کمک فراوانی انجام دهد.
همچنین از نوروفیدبک به عنوان تقویت یا کاهش برخی از عوامل درونی هم نیز می توان پرداخت (مانند کاهش استرس یا ترس در شرایط بحرانی، تمرکز در درس خواندن و یا تقویت یادگیری با برگشت مغز به حالت نرمال طبیعی خود اشاره نمود).
درصد موفقیت نوروفیدبک چقدر است؟
در تصویر زیر به برخی از بیماری های قابل درمان با نوروفیدبک با میانگین میزان تاثیر پرداخته ایم.
همچنین مغز ما قوی ترین عنصر ماست، فرق بین انسان و حیوانات در بهره وری هوشی آن می باشد، چه بسا سرمایه گذاری و یا رسیدن به مغز خود یکی از نیاز های همگانی ما بوده که روش درمانی نوروفیدبک با یک متخصص با تجربه کمک بسازیی به بزرگ ترین سرمایه ما می کند.
انواع مختلف نوروفیدبک چیست؟
نوروفیدبک انواع مختلفی دارد که به صورت کلی به 6 نوع زیر تقسیم بندی می شود:
- EEG Neurofeedback: رایج‌ترین نوع نوروفیدبک است و امواج سطحی ثبت و تحلیل و بر اساس دامنه آن‌ها مشخصی فیدبک ارائه می‌شود.
- Slow Cortical Potential Neurofeedback: بر روی فرکانس‌های خیلی پائین (زیر یک هرتز) کار تحلیل و فیدبک انجام می‌شود. برای درمان بیش‌فعالی/نقص توجه و به ویژه صرع می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.
- HEG Neurofeedback: فیدبک بر اساس جریان خون اطراف مغز ارائه می‌شود. این روش برای درمان میگرن، نقص توجه (ADD) و افسردگی اثربخشی بسیار محسوسی داشته و می‌تواند درمان موثرتری را ارائه کند. همچنین باعث کاهش تعداد جلسات تا “نصف” می‌گردد.
- Z-Score Neurofeedback: مبتنی بر روش اول نوروفیدبک است اما ارائه فیدبک بر اساس دیتابیس جامعه نرمال انجام می‌گیرد که از افزایش یا کاهش بیش از حد فعالیت امواج مغزی پس از جلسات نوروفیدبک جلوگیری میکند.
- LORETA Neurofeedback: لورتا نوروفیدبک که به نوروفیدبک عمقی نیز شناخته می‌شود بر اساس منشأ تولید امواج مغزی فیدبک را ارائه میکند.
- fMRI Neurofeedback: میزان فعالیت هر بخش از مغز را با استفاده از دستگاه MRI بررسی و فیدبک ارائه می‌شود. این روش هنوز در مرحله تحقیقات است.
خدمات نوروفیدبک تراپی توسط چه کسانی ارائه می شود؟
خدمات نوروفیدبک تراپی یکی از بحث های مهم و جدی این قضیه می باشد، چرا که خیلی از افراد در رشته های دیگر(غیر از رشته های روان شناسی و پزشکی) به انجام این نوع تراپی دست انداخته و فعالیت می کنند که همین امر باعث شده است خیلی از بیماران به نتیجه مطلوبی نرسند.
نوروفیدبک باید توسط کسانی انجام گیرد که آشنایی کامل با دستگاه نوروفیدبک و روش های استفاده از نتایج آن را داشته باشد، تا بتواند به خوبی به تقویت و درمان آن بیمار بپردازد.
نوروفیدبک توسط نوروتراپیست انجام می گیرد که معمولا زیر نظر مستقیم پزشک متخصص مغز و اعصاب می باشد. اما گاها مشاهده می شود که فارغ اتحصیلان رشته های روانشناسی، پزشکان عمومی و حتی افرادی که تخصص مرتبط ندارد، اقدام به ارائه خدمات نوروفیدبک و نوروتراپی می کنند.
بهترین سن برای نوروفیدبک چه سنی است؟
از آنجایی که بیشتر بیماری های مربوط به روان، در سنین کودکی ما اتفاق می افتد مثل بیماری های بیش فعالی( اختلالات ADHD و LD)، اوتیسم و… می باشد بخترین سنین برای نوروفیدبک همان سنین دوران کودکی یا دبستان است(همان سنین که مغز انسان کاملا شکل نگرفته و در حال رشد است، سنین طلایی برای نوروفیدبک می باشد که با کمک متخصص از فرم گیری امواج مغز، خارج از حالت طبیعی خود، زودتر پیشگیری شود
هزینه نوروفیدبک چقدر است؟
از آنجایی که گفتیم نوروفیدبک عمل آشکارسازی عوامل حس های درونی(مغزی) نادرست است، نمی شود گفت که هزینه یکسان و ثابتی داشته باشد.
معمولا هزینه ها بر اساس نوع بیماری ها متفاوت می باشد، چون تعداد جلساتی که برای درمان هر بیماری در نظر گرفته می شود متفاوت از بیماری های دیگر است.
برای اطلاع از جداول قیمت دقیق می توانید به مقاله هزینه نوروفیدبک مراجعه کنید.
از نوروفیدبک چه انتظاری باید داشت؟
از نوروفیدبک باید بدون پر کردن حداقل میانگین جلسات انتظار نداشت که با یک بار انجام جلسه درمان شد، چرا که پروسه استخراج امواج مغزی، بررسی علل آن، یافت مشکل و نحوه درمان و… بسیار زمان بر خواهد بود.
و اگر چه از آن دسته از افراد بوده اید که با دارو و روان پزشک درمان نشده اید باید بگم که یک بار نوروفیدبک را امتحان کنید، چرا که بیمارانی با حضور سابقه 5 سال از آن مشکل با نوروفیدبک درمان شده اند و این واقعا یعنی پیشرفت فناوری!
تعداد جلسات نوروفیدبک چقدر است؟
از آنجایی که گفتیم نسبت به حال و مشکل شخص، نحوه انجام و مدت جلسه با مابقی فرق داشته است. پس نمی شود گفت که با یک جلسه نوروفیدبک درمان خواهیم شد، پروسه درمان نوروفیدبک معمولا هفته ای یک جلسه می باشد تا متخصص بتواند به راحتی به مشکل سیگنال های دریافتی مغز شما پی برده و بهترین بهبود را برای شما به ارمغان بیاورد.
علاوه بر این همانطور که در بالا هم اشاره شد، تعداد جلسات هر بیماری با تعداد جلسات بیماری دیگر متفاوت می باشد.
مدت زمان هر جلسه درمانی نوروفیدبک چقدر است؟
بسته به کلینیک یا مرکز می تواند این مدت زمان متغییر باشد ولی بصورت میانگین بین 30 یا 45 دقیقه می باشد.
نوروفیدبک چه عوارضی دارد؟
نوروفیدبک یک درمان بدون استفاده از دارو مگر در شرایط خاص است، که درکل نوروفیدبک و متخصص به ما یاد می دهد قسمت هایی از مغز خودمان را که دارای مشکل و خارج از فرم طبیعی خود است را تمرین دهیم.
مانند فردی که به مواد اعتیاد داشته و هرلحظه مغز او حتی بعد از گذشت چند روز از مصرف مواد باز به او دستور کشیدن مواد را می دهد و نبود مواد مغز آن را به اختلال انداخته است، توسط نوروفیدبک تراپی آموزش دیده و درمان شود تا مغز او به حالت فرم اولیه(طبیعی) خود بازگردد.
همچنین طبق گزارشات انجام شده فقط 5% از افراد بعد از نوروفیدبک تراپی به مدت 10 دقیقه فقط سردرد و سرگیچه خفیف داشته اند.
تغییرات حاصل از نوروفیدبک چه زمانی مشاهده می‌گردد؟
معمولا به صورت میانگین تغییرات به وجود اومده از نوروفیدبک در انواع بیماری ها، از جلسات 10 تا 15 ام دیده می شود.
آیا پس از اتمام دوره استفاده از نوروفیدبک علائم و مشکلات دوباره بر می گردند؟
طبق یک پژوهش در کشور آمریکا ، بعد از درمان توسط نوروفیدبک تا حداقل 10 سال آینده مشکلات AD/HD خردسالان باز نمی گردد.
علاوه بر این همانطور که گفتیم، نوروفیدبک یک نوع یادگیری می باشد، و ما سعی میکنیم به مغز کمک کنیم، اشکلات و اختلالاتی که در عملکرد خود داشته است را برطرف کند.در حقیقت ما به مغز کمک میکنیم که یک مهارت جدید را به دست آورد.
همانطور که مهارت ما در رانندگی وسایط نقلیه فراموش نمی شود، این مهارت نیز در مغز نهادینه شده و فراموش نخواهد شد.
اما تمام این موارد بستگی به این دارد که جلسات تعیین شده را به صورت منظم شرکت کرده و تمام نکاتی که گفته می شوند را رعایت کنید.
نورفیدبک توسط بیمه پوشش داده می شود؟
اکثر شرکت های بیمه (بیمه تکمیلی) این نوع خدمات را جز خدمات کار درمانی فیزیکی محسوب کرده و از سقف آزمایشات پرداخت می نمایند.
در صورتی که بیمه تکمیلی شما پوشش هزینه های آزمایش را داشته باشد، می توانید هزینه نوروفیدبک را با آن پرداخت کنید.
متخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات.دارای مدرک دکتری عمومی از دانشگاه علوم پزشکی تهران و بورد تخصصی بیماریهای مغز و اعصاب و ستون فقرات از دانشگاه علوم پزشکی تبریز.
تلفن های تماس مطب : ۰۲۱-۴۴۴۷۷۴۶۷- ۰۹۳۸۳۱۱۷۷۱۱
آیا نتایج نوروفیدبک ماندگار خواهد بود؟
بله، نوروفیدبک درمانی است که اثرات پایدار میگذارد و بعد اتمام درمان هم این اثرات ماندگار است.
این نکته با درمان دارویی متفاوت است و همین ماجرا باعث جذب افراد به نوروفیدبک شده است. اثربخشی پایدار و نداشتن عارضه، مهمترین مزیتهای نوروفیدبک هستند.