اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)

تروما (سانحه) می تواند هر کسی را در هر سنی تحت تأثیر قرار دهد. تروما ممکن است ناشی از یک رویداد واحد (مثلا تصادف یا حمله) یا تجربه رویدادهای مختلف در طولانی مدت باشد (مانند زندگی در یک منطقه جنگی، مورد سوء استفاده مزمن قرار گرفتن و حضور در صحنه های تصادف). واکنش مردم به تروما می تواند طیف گسترده ای از احساسات، افکار و تجربیات را شامل شود. این افکار و احساسات می توانند ترسناک باشند، به ویژه اگر  به PTSD کامل تبدیل شوند، به این معنی که به طور قابل توجه و زیان باری بر زندگی شما تأثیر بگذارند. علائم شایع PTSD شامل دست و پنجه نرم کردن با کابوس های شبانه مکرر، تصاویر مزاحم، داشتن احساسات شدید و واکنش های جسمی، احساس جدا شدن از دیگران، خواب ضعیف، آشفتگی، تحریک، یا علائم مغزی شما برای مقابله با این حادثه است. ممکن است احساس کنید که واکنشهای شما خارج از کنترل است، اما حقیقت این است که اینگونه نیست. در عوض، علائم PTSD غالبا ناشی از تلاش مغز شما برای به دست گرفتن مجدد کنترل پس از یک تروما است. واکنش استرس (پاسخ جنگ و گریز یا یخ زدگی) توسط ترومایی که شما تجربه کرده اید فعال شده است و مغز شما در می یابد که نمی تواند این پاسخ را خاموش کند. خوشبختانه، روشهای درمانی متفاوتی برای PTSD وجود دارد که برای کمک به شما در مدیریت و کاهش این واکنش بسیار مؤثر است.

شواهد محکمی از تحقیقات وجود دارد که نشان می دهند PTSD مرتبط با عملکرد مغز است. یعنی تغییراتی در نواحی ترس و آمادگی مغز ایجاد می شود که باعث می شود فرد بطور ثابت در وضعیت استرس قرار بگیرد. اشکال مختلف روان درمانی می تواند از طریق راهبردهای حساسیت زدایی از جمله مواجهه (exposure)، پردازش شناختی (cognitive processing) و سایر اشکال روان درمانی متمرکز بر تروما، در کاستن بخشی از این واکنش ها مفید باشد.

نوروفیدبک با روشهای سنتی درمان متفاوت است زیرا به پزشک اجازه می دهد دقیقاً امواج مغزی و مکان های امواج مغزی را که توسط واکنش تروما از تنظیم خارج شده اند، مشاهده کند. با کمک نوروفیدبک، به فرد اطلاعاتی داده می شود تا بتواند نواحی خاص مغز خود را که در این استرس و پاسخ تروما گیر افتاده اند، بازآموزی کند. آنچه در مورد نوروفیدبک منحصر به فرد است این است که مشکل را درون منبع خودش برطرف می کند. یعنی تلاش می کند فعالیت مغزی مشکل ساز را، که در یک الگوی خارج از تنظیم گیر افتاده و باعث تجربه ها و علائم دردناک فرد می شود، تنظیم کند.

الگوهای مغزی و PTSD

الگوهای مغزی و PTSD

تروما، عملکرد مغزی را که در حال تلاش برای مدیریت آسیب وارده و به دست گرفتن مجدد کنترل است، به ثبات می رساند. در نتیجه، مغز در حالت استرس، گارد گرفتن و آمادگی، گیر می افتد. این پاسخ ناخودآگاه است، به این معنی که چیزی نیست که افراد به طور داوطلبانه آن را اتخاذ کنند، بلکه مغز در این حالت، به طور غیر ارادی و خودکار واکنش نشان می دهد. در افرادی که از PTSD رنج می برند، سیستم عصبی اتونوم بیشتر از حد فعال است و روشهای تصویربرداری عملکردی از مغز، این بیش فعالی را در برخی از مناطق مهم مغز، مانند آمیگدال (بخش ترس و احساسات منفی مغز ما) و به طور کلی نیمکره راست، نشان داده است. همچنین در برخی از مناطق مغزی مانند هیپوکامپ (که با حافظه همراه است) غیرفعال شدن وجود دارد. نوروفیدبک یکی از معدود درمان هایی است که PTSD را در محل علت اصلی آن در مغز، هدف قرار می دهد.

چه انتظاری از نوروفیدبک می توانید داشته باشید؟

مراجعه کنندگانی که آموزش نوروفیدبک را گذرانده اند، اغلب می گویند که این روش بسیار کمک کننده است. زیرا قبل از این نوع درمان، آنها همیشه آموزش ریلکسیشن گرفته بودند و به داشتن آرامش تشویق شده بودند، ولی بدون توجه به نوع کاری که انجام می دادند، نتوانسته بودند مغز خود را خاموش کنند، تا به آن حالت مطلوب آرام و بدون واکنش برسند. با استفاده از نوروفیدبک، آنها احساس می کنند که مغز و بدنشان در شرایط آرام قرار گرفته است. آنها اکنون نسبت به شرایط واکنش کمتری نشان می دهند و شروع به تجربه بهتر در زندگی می کنند. تحقیقات نشان داده است که افرادی که نوروفیدبک را برای PTSD به اتمام رسانده اند، اغلب از کاهش دفعات کابوس های شبانه، فلاش بک ها و احساس ترس و وحشت سخن می گویند. این افراد اکنون احساس آرامش می کنند، نسبت به شرایط واکنش کمتری نشان می دهند و بهتر می توانند از تجربیات زندگی لذت ببرند.

بعضی از مقالات و مطالعات انجام شده در مورد اثر درمانی نوروفیدبک بر اختلال استرس بعد از سانحه:

Current Status of Neurofeedback for Post-traumatic Stress Disorder: A Systematic Review and the Possibility of Decoded Neurofeedback. (2019) Chiba T, Kanazawa T, Koizumi A, et al. Front Hum Neurosci. 2019; 13:233.

The Effectiveness of Using Neurofeedback in the Treatment of Post-traumatic Stress Disorder: A Systematic Review. (2018) Panisch LS, Hai AH.

Trauma Violence Abuse. 2018 Jan 1

دکتر مهدی دهقانی

متخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات.دارای مدرک دکتری عمومی از دانشگاه علوم پزشکی تهران و بورد تخصصی بیماریهای مغز و اعصاب و ستون فقرات از دانشگاه علوم پزشکی تبریز.

تلفن های تماس مطب : ۰۲۱-۴۴۴۷۷۴۶۷- ۰۹۳۸۳۱۱۷۷۱۱