تفاوت نوار مغزی با نقشه مغزی در چیست؟

هنگامی که فرد مشکوک به اختلال در مغز است, نقشه مغزی برای او تجویز می شود و به این صورت نقص های احتمالی در مغز فرد تشخیص داده می شود. این روش مزایا و معایبی دارد که مورد بررسی قرار خواهیم داد. همچنین نقشه مغزی تفاوت هایی با نوار مغزی یا همان EEG  دارد که در این مطلب بطور کلی به آن پرداخته ایم.

نقشه مغزی چیست؟

نقشه مغزی یا الکتروانسفالوگرافی کمی, علم بررسی امواج مغزی به صورت کمی می باشد. در این روش بررسی کامل از فعالیت و عملکرد مغزی فرد صورت می گیرد. این آزمایش یک گزارش از فعالیت مغزی است و درمورد ساختار مغز یا شکل آن اطلاعاتی به ما نمی دهد.

نوار مغزی چیست؟

نوار مغز یا الکتروانسفالوگرام تستی است که برای بررسی فعالیت الکتریکی مغز مورد استفاده قرار می گیرد و اختلالات و نقص های موجود در مغز را با استفاده از حسگر های متصل به پوست سر فرد، تعیین می کند. حسگر های نوار مغز از دیسک های فلزی کوچک با سیم های نازک تشکیل شده اند. آسیب های فیزیکی به مغز می تواند جریان الکتریکی طبیعی مغز را تغییر بدهد.

نورون ها جریان های ضعیف الکتریکی تولید می کنند و به وسیله حسگر ها ثبت می شوند. اطلاعات ثبت  شده بصورت نمودار بر روی کاغذ چاپ می شود. این مقادیر می تواند توسط پزشک تفسیر شود و وضعیت مغز فرد را مورد بررسی قرار بدهد.

در نقشه مغزی برای اینکه به اختلالات مغزی مراجع پی ببریم، به یک مجموعه ای از نوار مغزی جمعیت نرمال نیاز داریم. سپس می توانیم نقشه مغزی فرد بیمار را با افراد هم سن و هم جنس خود مقایسه کنیم. بطور مثال در تست ضریب هوشی برای اینکه پزشک بتواند به وضعیت ذهنی بیمار نسبت به باقی افراد جامعه پی ببرد، یک نمونه آمار از افراد هم سن و هم جنس شخص لازم دارد.

به وسیله ی این اطلاعات می توانیم عملکرد شخص بیمار را نسبت به باقی افراد بسنجیم; تفسیر نقشه مغزی نیز توسط متخصص انجام می گیرد.

تفاوت نقشه مغزی با نوار مغزی

نقشه مغزی به منظور بررسی کارکرد مغز(نه ساختار مغز) اختراع شده است. در نوار مغزی (EEG) فعالیت الکتریکی غشای زیرین پوست سر توسط حسگرها ثبت می شود. در نوار مغز امواج مغزی را بصورت خام میبینیم و از روی شکل امواج به حملات تشنجی پی می بریم. برای مثال موج های تیز یا بلند در کودکان نشان دهنده بیماری صرع است.

در الکتروانسفالوگرافی کمی یا همان QEEG با استفاده از فرمول های ریاضی و به وسیله نرم افزارهای فنی و تخصصی،  اطلاعات نوارمغز به مقادیر کمی  و عددی تبدیل می شوند. سپس با مقایسه اطلاعات به دست آمده با حالت نرمال تصاویر رنگی تولید می شود.

با نگاه به این تصاویر و عددها می توان به نقص های احتمالی موجود در مغز فرد پی برد. روش ثبت نوار مغز با نقشه مغزی  مشابه است. اطلاعات حاصل از این نقشه مغزی،  تجزیه و تحلیل جامع و کاملی از باندهای فرکانسی است. در الکتروانسفالوگرافی کمی  ویژگی هایی  چون فاز، دامنه، قدرت و فرکانس را بررسی می کنیم. مثلا می دانیم که دامنه موج مغزی، نشان دهنده شدت فعالیت آن موج است.  با استفاده از نقشه مغزی می توان به تشخیص بیماری های مغزی و روانی احتمالی دست یافت.

بیماری های قابل تشخیص عبارت است از: افسردگی، اضطراب، آلزایمر، عوارض سکته مغزی، اوتیسم، اختلال بیش فعالی، اختلال ناتوانی یادگیری و غیره. در زیر به بررسی کوتاه بعضی از این اختلالات می پردازیم:

اختلال بیش فعالی

امروزه کودکان زیادی را می بینیم که نسبت به حالت عادی فعالیت بیشتری دارند و عموما بیش فعال نامیده می شوند. اگر این بی توجهی و پریشانی بصورت شدید و بالا باشد، امکانش هست که کودک مبتلا به اختلال بیش فعالی باشد. طبق تحقیقات انجام شده، بعضی افراد مبتلا به ADHD مرکب، فعالیت بیشتر موج تتا و فعالیت کمتر امواج آلفا و بتا را در مقایسه با گروه کنترل از خود نشان دادند. در حالت استراحت افزایش توان نسبی تتا و کاهش توان نسبی بتا دیده شد. همچنین افزایش نسبت های تتا/آلفا و تتا/بتا ارتباط معنایی قابل توجهی با این بیماری دارند.

افسردگی

افسردگی اختلالی شایع است و علائمی چون احساس ناراحتی و غم، از دست دادن علاقه، کاهش لذت بردن فرد, وجود اعتماد به نفس پایین، به هم ریختن ساعت خواب، بی اشتهایی یا پر اشتهایی و… دارد. عدم تقارن امواج آلفا بین دو نمیکره ی مغز در QEEG افراد افسرده دیده می شود. فعالیت بیشتر نیمکره راست در ناحیه پیشانی و فعالیت کمتر نیمکره چپ در همان ناحیه وجود دارد. کاهش فعالیت در قشر آهیانه ی نیمکره راست، احتمالا نشان دهنده اختلال افسردگی است.

اوتیسم

افراد مبتلا به اوتیسم در انجام بسیاری از فعالیت های فردی و اجتماعی مشکل دارند. در بیماری اوتیسم یا در خود ماندگی, عملکرد الکتریکی مغز دچار تغییر می شود. بعضی از نقاط مغز در این افراد تکامل پیدا نکرده اند و همچنین مهارت های کلامی و غیر کلامی در این افراد ناقص است. کودکان مبتلا به اوتیسم معمولا به چشم افراد نگاه نمی کنند، در بیشتر اوقات حرف نمیزنند یا کم حرف می زنند و علاقه ای به بازی با کودکان دیگر از خود نشان نمی دهند.

آلزایمر

بیماری آلزایمر یا بیماری فراموشی باعث تحلیل رفتن توانایی های ذهنی افراد مبتلا می شود. آلزایمر همچنین باعث تخریب بافت مغز می شود و به دنبال این تغییرات در فعالیت الکتریکی مغز مشکل ایجاد می شود. این تغییرات ایجاد شده را می توان با افراد سالم مقایسه کرد. تولید امواج آلفا در افراد مبتلا به آلزایمر دچار اختلال می شود.

پارکینسون

یکی ازنشانه های اصلی این بیماری، ارتعاش و لرزش در حالت عادی و استراحت است. همچنین سفتی عضلات و کندی حرکت هم در این افراد دیده می شود. هیچ اسکنی بصورت صد در صد این بیماری را تا به اکنون تشخیص نداده است. ممکن است عدم تقارن در امواج مغزی، علامتی از بیماری پارکینسون باشد. در نوار مغزی، امواج بصورت سینوسی بالا و پایین می روند، ولی عدم تقارن بیشتر مورد توجه است.

دکتر مهدی دهقانی

متخصص مغز و اعصاب و ستون فقرات.دارای مدرک دکتری عمومی از دانشگاه علوم پزشکی تهران و بورد تخصصی بیماریهای مغز و اعصاب و ستون فقرات از دانشگاه علوم پزشکی تبریز.

تلفن های تماس مطب : ۰۲۱-۴۴۴۷۷۴۶۷- ۰۹۳۸۳۱۱۷۷۱۱